دوران بارداری یکی از حساس ترین مراحل زندگی است از این جهت که عدم پیروی از یک رژیم باکفایت از لحاظ درشت مغذی ها و ریز مغذی ها میتواند هم سلامت مادر و هم سلامت جنین وی را با خطر مواجه کند.بنابراین پیروی از یک رژیم سالم و مکمل یاری بعضی از ویتامین ها و مواد معدنی در دوران بارداری لازم و ضروری است.

1.اسید های چرب بلند زنجیر غیراشباع:

این اسید های چرب شامل ایکوزاپنتاانوئیک اسید(EPA) و دوکوزاهگزاانوئیک اسید(DHA) میشوند.این اسید های چرب در ساختار مغز و چشم جنین شرکت میکنند و همچنین به عنوان یک پیامبر عصبی نیز عمل میکنند بنابراین عدم دریافت کافی از این اسید های چرب میتواند خطر نقص های عصبی را در جنین بیافزاید.

2.روی:

کوفاکتور بسیاری از آنزیم هاست و در متابولیسم پروتئین ها و نوکلئیک اسید ها دخالت میکند.

3.آهن:

جهت خون رسانی بهتر و همچنین ترمیم و ساخت غلاف میلین که در ساختار و عملکرد اعصاب نقش دارد برای مادر در سن باروری نیاز است.

4.کولین:

یک پیامبر عصبی است و در متیلاسیون DNA نقش دارد.

5.مس:

در انتقال آهن،سنتز پیامبر های عصبی و همچنین متابولیسم آهن شرکت میکند.

6.ید:

مهم ترین اثر ید نقش این عنصر در سنتز هورمون های تیروئیدی است بنابراین مادری که مقادیر کافی ید دریافت نمیکند خطر عقب افتادگی های رشدی و ذهنی در جنین وی افزایش میابد.

7.ویتامینA :

این ویتامین دارای نقش آنتی اکسیدانی است و همچنین برای رشد و تمایز عادی سلول های بدن لازم است اما خطری که در رابطه با ویتامینA متوجه مادران باردار است اثرات تراتوژنیک(موثر روی جنین)این ویتامین است ،بنابراین حتی الامکان بهتر است که میزان کافی این ویتامین از طریق رژیم غذایی دریافت شود و از مکمل یاری این ویتامین خودداری شود.لازم به ذکر است که داروی پوستی راکوتان(ایزوترتینوین)آنالوگ ساختاری ویتامینA است و مادری که قصد بارداری دارد باید از یک ماه قبل مصرف این دارو را قطع کند.

8.فولات:

یکی از ویتامین های گروه B است که در متابولیسم تک کربنه ها و متیلاسیون DNA نقش دارد.فولات معمولا هنگامیکه خانمی قصد بارداری پیدا میکند مکمل یاری میشود تا پیش از شکل گیری جنین ذخایر بدنی مادر پر شود،لازم به ذکر است که این ویتامین در طول بارداری نیز مکمل یاری میشود تا از خطر ایجاد نقص لوله ی عصبی در جنین جلوگیری شود.

اما از ریز مغذی ها که بگذریم،نوبت به درشت مغذی ها میرسد که شامل کربوهیدرات ها ،چربی ها ،پروتئین ها و مهم تر از همه میزان کل انرژی میشود.

الف)انرژی :

در طول دوران بارداری نیاز به افزایش وزن در مادر به وجود می آید که به علت پر سازی ذخایر بدنی مادر به منظور تامین مواد مغذی مورد نیاز برای جنین است که طبق گزارش مقالات معتبر این میزان حدود 15% به ازای هر قلو است.مفهوم این جمله آن نیست که اگر مادری قبل از بارداری چاق باشد یا اضافه وزن داشته باشد لزوما فرزند قوی و سالم تری به دنیا خواهد آورد اما از سوی دیگر عکس این جمله کاملا صحیح است،یعنی مادری که وزن بسیار کمی دارد احتمال به دنیا آوردن فرزند سالم در وی کاهش خواهد یافت.

ب)ورزش کردن :

طبق نظر کالج زنان و مامایی امریکا(ACOG) ورزش با شدت کم به مدت 30 دقیقه در روز مشکل خاصی برای مادر به وجود نخواهد آورد و برای سلامت جنین پیشنهاد میشود.ورزش های سنگین کوتاه مدت هم ایرادی نخواهند داشت اما اثر ورزش های سنگین بلند مدت بر روی سلامت جنین و مادر مشخص نیست.

پ)پروتئین :

یکی از اجزای مهم رژیم غذایی مادر است چون این درشت مغذی در سنتز پیامبر های عصبی،بسیاری از هورمون ها و … نقش دارد و کمبود آن میتواند سبب عقب افتادگی در رشد جنین شود.میزان پروتئین دریافتی مادر در زمان بارداری باید به میزان 25 گرم به ازای هر قلو افزایش یابد.طبق توصیه ی سازمان بهداشت جهانی(WHO) حدود 23% انرژِ دریافتی مادر باید از پروتئین ها تامین شود.

ت)کربوهیدرات :

نیاز به کربوهیدرات ها در طول بارداری به میزان کمی افزایش می یابد که به منظور حفظ قند خون در سطوح نرمال است،اولویت تامین کربوهیدرات از منابع غلات،میوه ها و لبنیات است و توصیه میشود که دریافت کربوهیدرات های تصفیه شده مانند کیک ها و شیرینی ها به حداقل مقدار برسد یا قطع شود.

ث)فیبر :

میزان توصیه شده روزانه برای فیبر 14گرم به ازای هر 1000 کیلوکالری انرژی است که به رفع یبوست حاصل از بارداری کمک میکند.

ج)چربی :

همانند زنان غیر باردار میزان توصیه شده ی روزانه برای چربی در مادران باردار وجود ندارد و بسته به نیاز مادر مقادیر مختلفی از چربی ها میتواند استفاده شود.اما مهم تر از میزان چربی ،نوع چربی است که به افزایش مصرف اسید های چرب امگا 3 و امگا 6 در دوران بارداری توصیه میشود.یک مادر باردار برای تامین کردن اسید های چرب ضروری برای خود و جنینش نیاز به مصرف حداقل دو وعده از ماهی های چرب در هفته را دارد.

جمع بندی

دوران بارداری یکی از حیاتی ترین مراحل زندگی برای جنین است چون تمام مواد مغذی از طریق رژیم غذایی مادر به جنین میرسد،بنابراین کمبود های غذایی در این دوران میتواند اثرات جبران ناپذیری را در رشد جنین برجای بگذارد.جهت جلوگیری از عقب ماندگی های رشدی و دیگر عوارض ممکن،پیروی از یک رژیم باکفایت و سالم لازم و ضروری است.پیشنهاد میشود که جهت تکمیل کاستی های ممکن در رژیم در صورت نیاز از مکمل های تغذیه ای در حدود مقادیر توصیه شده روزانه با نظر متخصص تغذیه استفاده شود.