آلزایمر و نقش مواد مغذی در پیشگیری و درمان آن
آلزایمر شایع ترین زوال مغز است که عملکرد مغز را مختل می کند. بروز این اختلال در سالمندان نسبتا شایع است و یک دهم جمعیت بالای 70 سال را درگیر می کند. از علائم این بیماری اختلال حافظه و به تدریج اختلال در قدرت استدلال، درک و تکلم می باشد. درمراحل پیشرفت این بیماری اختلال در بلع بیمار بوجود می آید. یکی از دلایل احتمالی این بیماری، تولید یا ذخیره بیش از حد نوعی پروتئین آمیلوئیدی در مغز است که منجر به مرگ سلولهای عصبی می شود. مسمومیت با آلومنیوم هم می تواند دلیل دیگری برای ابتلا به این بیماری باشد. این بیماری برای اولین بار در سال 1901 توسط دانشمندی به نام آلویس آلزایمر شناسایی شد.
عوامل خطر ابتلا به آلزایمر چیست؟
- سن بالای 70 سال در کنار سابقه ژنتیکی
- ابتلا به بیماری هایی مانند پرفشاری خون، چاقی، بیماریهای قلبی-عروقی، کلسترول بالا، استرس و افسردگی، دیابت، استعمال دخانیات
- افرادی که کمتر از 8 سال سابقه تحصیل و یادگیری داشته اند
- افرادی که فعالیت ذهنی و فکری کمی دارند
با بروز چه علائمی باید به پزشک مراجعه کرد؟
فراموشی مکرر، دشواری در انجام کارهای معمولی، مشکلات تکلم، ضعیف شدن قدرت تصمیم گیری و تفکر، گم کردن مکرر لوازم و اشیا
چگونه می توان از بروز این بیماری جلوگیری کرد؟
ورزش، فعالیت ذهنی و رژیم غذایی تا حد زیادی می تواند از بروز این بیماری پیشگیری کرده یا آن را به تاخیر بیاندازد. فعالیت های ذهنی مانند حل کردن جدول، شطرنج، یادگیری زبان دوم و روابط اجتماعی روزانه نیز در پیشگیری و به تاخیر انداختن بیماری نقش دارند.
نتایج تحقیقات نشان می دهد که مصرف روزانه 2 تا 4 فنجان قهوه در میانسالی احتمال بروز آلزایمر را در سالمندی تا 65 درصد کاهش می دهد که علت آن نقش قهوه در کاهش تولیدپروتئین های آمیلوئیدی می باشد.
رعایت بهداشت و سلامت دهان و دندان در پیشگیری از آلزایمر موثر است. تحقیقات نشان می دهد که التهابات ناشی از بیماری های دهان و دندان ممکن است به مغز سرایت کنند.
نقش تغذیه ودرمان های غیر دارویی
درمان خاصی برای این بیماری وجود ندارد ولی ممکن است برای رفع مشکلات خواب و مشکلات رفتاری داروهای آرامبخش تجویز شود. تجویز داروهایی هم که تولید یک پیام آور شیمیایی در مغز به نام استیل کولین را افزایش می دهد در کمک به کند کردن روند بیماری موثر است. پیاده روی روزانه و حضور در تعاملات اجتماعی روزمره نقش مهمی در افزایش طول عمراین بیماران دارد. تغذیه مناسب و نیاز به برخی مواد مغذی خاص و پرهیز از برخی غذاها در کند کردن سیر بیماری نقش به سزایی دارد.
مواد غذایی مفید
رژیم غذایی مدیترانه ای که شامل میوه و سبزیجات فراوان، غلات، آبزیان و روغن زیتون است در پیشگیری از آلزایمر نقش مهمی دارد. مصرف ویتامین های گروه B به خصوصB3 ،B12 و اسیدفولیک و ویتامین C برای مقابله با این بیماری توصیه می شود.
انواع ماهی به ویژه ماهی های چرب، گردو و دانه کتان جهت تامین اسیدهای چرب امگا3 و مصرف دانه کدو، کنجد و آفتابگردان جهت تامین اسیدهای چرب امگا6 که معمولا کمبود این اسیدهای چرب در بیماران آلزایمری دیده می شود.
مصرف منابع غنی ویتامین C، مانند انواع مرکبات، توتها، فلفل دلمه و سبزیجات سبز که خاصیت آنتی اکسیدانی این مواد نقش مهمی در پیشگیری از آسیب اعصاب دارد.
مصرف منابع غنی ویتامین E مانند جوانه گندم، آووکادو، انواع آجیل و روغنهای گیاهی و سلنیم می تواند تخریب سلولهای عصبی را مهار کند.
برای افراد مبتلایی که از آفتاب به میزان کافی استفاده نمی‌کنند استفاده از مکمل ویتامین D ضرورت دارد.
جینکو بیلوبا
این گیاه یکی از پرفروش ترین مکمل های گیاهی در جهان است که عملکرد آن در تقویت حافظه به خوبی اثبات شده است. نارسایی گردش خون در مغز می‌تواند باعث ضعف حافظه و کاهش تمرکز شود. ترکیبات موجود در این گیاه از طریق بهبود جریان خون در عروق مغز و در نتیجه افزایش اکسیژن رسانی، سبب بهبود عملکرد مغز و تقویت حافظه و تمرکز می شود. نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که جینکو قادر است جلوی پیشرفت بیماری آلزایمر را بگیرد و علائم آن را کمتر کند.
تقویت حافظه و بهبود تمرکز: ترکیبات موجود در این گیاه از طریق بهبود جریان خون در عروق مغز و در نتیجه افزایش اکسیژن رسانی، سبب بهبود عملکرد مغز و تقویت حافظه و تمرکز می شود. مصرف این گیاه در افراد جوان سبب تقویت عملکرد فکری و حضور ذهن شده و در افراد میانسال و سالمند به حفظ قوای ذهنی و پیشگیری از اختلالات ذهنی و آسیب های مغزی کمک می کند.
پیشگیری از پیشرفت زوال عقل (Dementia) و آلزایمر: پراکسیداسیون لیپیدها باعث ایجاد صدمات اکسیداتیو به عروق و بافت ها، نابودی سلول های عصبی و دمانس می شود . خاصیت آنتی اکسیدانی این گیاه و توانایی آن در افزایش جریان خون مغزی و خاصیت توانمند سازی سلولهای مغزی در مواجهه با کمبود اکسیژن می تواند مانع از پیشرفت زوال عقل شود. نتایج پژوهش‌های متعدد نشان می‌دهد که جینکو قادر است جلوی پیشرفت بیماری آلزایمر را بگیرد و علائم آن را کمتر کند.
زردچوبه و دارچین
نتایج تحقیقات جدید نشان می دهد که برخی ادویه جات مانند زردچوبه به دلیل وجود ماده ای به نام کورکومین در درمان و پیشگیـری از بیماری آلزایمر موثر است. این ماده پروتئن بتاآمیلیوئیـد را در مغـز موش ها تجزیه کرده و از رسوب این پروتئین که رسوب آن در این بیماری منجر به مرگ سلولهای عصبی می شود جلوگیری می‌کند. همچنین محققان به تازگی دریافته‌اند که نوعی ترکیب موجود در چوب دارچین نیز می‌تواند در پیشگیری از آلزایمر موثر باشد. استفاده از دارچین در تغذیه موشهای آزمایشگاهی سرعت رشد بیماری را در این جانوران به میزان قابل توجهی کاهش می دهد.
سایر توصیه های تغذیه ای
- در زمانی که بیمار اشتها برای خوردن غذا ندارد، مصرف شیر و لبنیات مفید است.
- نان های تهیه شده از غلات کامل و سبوس دار و نان مالت جو میان وعده مناسبی محسوب می شود.
- اگر بیمار به دلیل مشکلات عصبی-عضلانی قادر به استفاده از قاشق و چنگال نباشد، دادن نان برشته با کره بادام زمینی و غذاهای ساندویچی و لقمه ای می تواند دریافت انرژی این بیماران را افزایش دهد.
- نوشیدن روزانه آب سیب و گنجاندن لوبیای سویا و تخم مرغ در برنامه غذایی به دلیل افزایش تولید استیل کولین یک پیام آور شیمیایی ضروری برای بهبود حافظه و یادگیری توصیه می شود.
- یکی دیگر از مشکلات این بیماران خشکی دهان و اختلالات بلع است که برای رفع آن می توان از غذاهای نرم، مرطوب شده و تکه های کوچک غذا استفاده کرد. همچنین برای خشکی دهان می توان روزانه 8-6 لیوان آب نوشید.
- بعد از هر لقمه غذا به منظور مرطوب شدن دهان و بلع راحت‌تر غذا، مقدار اندکی نوشیدنی بنوشید. برای نرم‌تر و مرطوب‌‌شدن غذاها می توان به آنها سس ، آب گوشت یا کره آب شده اضافه کرد.
- آب‌نبات ترش یا بستنی میو‌‌ه‌ای باعث افزایش بزاق می شود. دهان‌شویه های تجاری نیز ممکن است به دلیل وجود الکل دهان را خشک کنند.